نوع مقاله : پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه حقوق، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
چکیده
اصل حاکمیت قانون و به‌دنبال آن تعیین حق‌ها، آزادی‌ها و تکالیف مردم می‌طلبد تا، جهت آگاهی از این حق‌ها و تکالیف، قوانین از طریق انتشار در دسترس عموم قرار گیرد. اما صرف انتشار قانون مردم را از حق‌ها و تکالیف مقرر در قانون آگاه نخواهد کرد، بلکه لازم است تا محتوای قانون نیز برای مردم قابل‌فهم باشد. پژوهش حاضر حول محور این پرسش اصلی شکل گرفته است که به‌رغم آنکه زبان قانون باید تخصصی باشد قانون به چه نحوی باید تدوین یابد تا ضمن انتقالِ دقیق منظور قانون‌گذار، برای مردم نیز قابل‌فهم باشد. رویکرد پژوهش توصیفی و تحلیلی است و برای جمع‌آوری داده‌های تحقیق از روش کتابخانه‌ای استفاده شده است. پس از بررسی روشن شد که بر سر راه فهم قانون دو گونه عوامل ابهام‌زا (عوامل ابهام‌زای زبانی و غیرزبانی) وجود دارد. عوامل زبانی همان عوامل نگارشی هستند که در همۀ متون، به‌ویژه متون حقوقی، نیز لازم‌الرعایه می‌باشد؛ عوامل غیرزبانی نیز شامل مواردی مانند تعدد مراجع قانون‌گذاری، قانون‌گذاری پراکنده و... می‌شود. در نهایت باید گفت با توجه به فلسفۀ حقوق که همانا ایجاد حق و تکلیف برای افراد جامعه است می‌طلبد که قوانین به زبانی بیان شود که عموم جامعه قادر به فهم آن باشند؛ گرچه نباید استفاده از زبانِ معیار و ساده‌نویسی تا جایی پیش برود که دقت در بیان قوانین را تحت تأثیر قرار دهد و ابزار سوءاستفاده‌های قانونی را فراهم کند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
right to understanding law
نویسندگان [English]
- ahmad khosravi 1
- Hamed noruzi 2
1 Assistant Professor of Law, Faculty of Literature and Humanities, Birjand University, Birjand, Iran
2 Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Birjand University, Birjand, Iran
چکیده [English]
following by the government of the “principle of the rule of law” and definition of the rights, freedoms and duties of the people, it requires that in order to be aware of these rights and duties, the laws should be made available to the public through publication. but the mere publication of the law is not enough to be aware of rights and duties. so it is also necessary that the content of the law must be understood by the people. The present study revolves around the central question of: Although the language of the law must be technical, how should it be formulated so that it can be understood by the people while accurately conveying the purpose of the legislature? The research approach is descriptive-analytical and library method was used to collect the research data. Upon examination, it became clear that the ambiguity factors in the law were divided into linguistic and non-linguistic ambiguity factors. Linguistic factors are the writing factors that are required in all texts, especially legal texts; non-linguistic factors include such as the multiplicity of legislative authorities, sporadic legislation, and so on. Finally, given the philosophy of law, which is the creation of rights and obligations for individuals in society, laws need to be expressed in a language that the general public can understand, although the use of standard language and simplification should not go so far as to Affect the accuracy of expression of laws and provide tools for legal abuses
کلیدواژه‌ها [English]
- understanding of laws
- causes off ambiguity of laws
- law science
- language of law
فارسی
- آقایی‌طوق، مسلم (1398)، «تدوین شکلی؛ حلقه مفقوده نظام تدوین و تنقیح قوانین و مقررات کشور»، مجله حقوقی دادگستری، دوره 83، شماره 106.
- اماموردی، محمدحسن (1395)، «ابهام‌زدایی از طریق ویرایش قوانین»، حقوق خصوصی، دورۀ 13، شمارۀ2.
- امام خمینی، روح‌اله (1373)، ولایت فقیه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- امامی، کریم (۱۳۸۵)، از پست و بلند ترجمه؛ «ده فرمان نقد ترجمه»، ج۲، تهران: نیلوفر.
- برتران، متیو (1391)، قانون، مترجم: مجید ادیب، تهران: نشر میزان.
- ترادگیل، پیتر (1376)، زبان‌شناسی اجتماعی، مترجم، محمد طباطبایی، تهران: نشر آگاه.
- جانزاده، علی (۱۳۸۵)، فن ترجمه از دیدگاه استادان و صاحبنظران ترجمه، تهران: انتشارات جانزاده.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1384)، ترمینولوژی حقوق، تهران: انتشارات گنج دانش.
- جواهری، سیدمحمدحسن (۱۳۸۸)، درس‌نامه ترجمه: اصول، مبانی و فرایند ترجمه قرآن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- جوادی عاملی، عبدالله (1384)، حق و تکلیف در اسلام، تهران: نشر اثبات.
- نعمتی، جوز (1386)، «بازنگری و تحول قوانین در نظام حقوقی و قانون‌گذاری»، فقه وحقوق، سال دوازدهم، شماره 47.
- حاجی‌علی خمسه، مرتضی (1393)، سلسله مراتب قوانین در نظام جمهوری اسلامی ایران، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان
- حبیبی، حسن (1374)، «زبان حقوق»، نامه فرهنگستان، دوره اول، شماره یک.
- دبیرمقدم، محمد (1387)، «زبان، گویش، گونه، لهجه»، ادب پژوهی، دوره 2، شماره 5.
- ذوالفقاری، حسن (۱۳۹۲)، راهنمای ویراستاری و درست‌نویسی، چاپ سوم. تهران: نشر علم.
- راسخ، محمد(1385)، «ویژگی‌های ذاتی و عرضی قانون»، مجلۀ مجلس و پژوهش، سال سیزدهم، شماره 51.
- رز، جوزف (1388)، «در باب حاکمیت قانون و فضیلت آن»، مترجم؛ لیلی منفرد، حقوق اساسی، سال 6، شماره 11.
- رضایی والی (1383)، «زبان معیار چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟»، نامه فرهنگستان، دوره 6، شماره 3.
- راسخ، محمد (1384)، بنیادهای نظری اصلاح نظام قانون‌گذاری، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
- سمیعی، احمد (1378)، نگارش و ویرایش، تهران: انتشارات سمت.
- صادقی‌مقدم، محمدحسن و محمدحسن اماموردی (1392)، «گونه‌هایی از ابهام در گزاره‌های قانونی»، مطالعات حقوقی شیراز، دورۀ 5، شماره2.
- صفوی، کوروش (۱۳۸۵)، هفت گفتار درباره‌ی ترجمه، چاپ هفتم. تهران: نشر مرکز، کتاب ماد.
- فرهنگستان زبان و ادب فارسی (۱۳۹۰)، دستور خطّ فارسی. چاپ دهم، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی (نشر آثار).
- فوزی، یحیی (1384)، اندیشه‌های سیاسی امام خمینی(ره)، قم: نشر معارف.
- معروف، یحیی (۱۳۸۲). فن ترجمه: اصول نظری و عملی ترجمه از عربی به فارسی و فارسی به عربی، چاپ دوم. تهران: دانشگاه رازی و سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی (سمت).
- طباطبایی موتمنی، منوچهر (1375)، آزادی‌های عمومی و حقوق بشر، تهران: نشر دادگستر.
- کاتوزیان، ناصر (1390)، فلسفه حقوق،تهران: شرکت سهامی انتشار.
- کدخدایی عباسعلی و محمد جواهری تهرانی (1392)، «کاوشی در مفهوم قانون»، فصلنامۀ مطالعات حقوقی دولت اسلامی، سال دوم، بهار 1392، شماره 3.
- کریمی‌نیا، مرتضی (۱۳۸۹). ساختهای زبان فارسی و مسئله ترجمه قرآن. تهران: هرمس.
- کسروی، احمد (1348)، زندگانی من، تهران: نشر جار.
- گرجی، ابوالقاسم (1367)، حکومت در اسلام، تهران: انتشارات امیر کبیر.
- مرکزمالمیری، احمد و مهدی مهدی‌زاده (۱۳۹۴)، «قانون‌گذاری پراکنده در نظام تقنینی ایران»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال 17، شماره 47.
- محقق داماد، سیدمصطفی (۱۳۷۸)، «قاعده قبح عقاب بلابیان و مقایسه آن با اصل قانونی بودن مجازات»، مجله پژوهش‌های فلسفی، شماره ۱.
- معین، محمد (1371)، فرهنگ معین، تهران: انتشارات امیرکبیر.
- موسوی، سیدمحمدامین (1391)، مبانی فهم حقوق، طهران: انتشارات جنگل.
- هگل، گئورگ ویلهلم (1378)، عناصر فلسفه حق، مترجم؛ مهبد ایرانی، تهران: نشر پروین.
- همایون کاتوزیان، محمدعلی (1377)، اقتصاد سیاسی ایران، از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی، تهران: نشر مرکز.
- محمدی جورکویه، علی (1383)، «نقد ساختار قانون مجازات اسلامی»، فقه و حقوق (حقوق اسلامی)، شمارۀ 1.
- متیو برتران، (1391)، قانون، مترجم: مجید ادیب، تهران: نشر میزان.
- منتسکیو (۱۳۶۲)، روح القوانین، ترجمه: علی اکبر مهتدی، چاپ هشتم، تهران: امیرکبیر.
- نیکوبخت. ناصر (۱۳۹۳). مبانی درست‌نویسی زبان فارسی معیار، چاپ چهارم. تهران: چشمه.
- نائینی، محمدحسین (1342)، تنبیه الامه و تنزیه المله، با مقدمه و حواشی محمود طالقانی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- نجفی، ابوالحسن (۱۳۹۱). غلط ننویسیم، چاپ هفدهم. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- یاوری، اسدالله و پرهام مهرآرام (1397)، «تفسیر در قضایی حقوق عمومی»، مجلۀ حقوقی دادگستری، سال 82، شماره 102.
غیرفارسی
- Bradley, Craig M, (1986), “law the uncertainty principle in the supreme court”, Duke Law Journal, No.1
- Davis, Richard (2006), “Persian” in Josef W. Meri, Jere L. Bacharach, “Medieval Islamic Civilization”, Taylor & Francis.
- Gravin, p. (1973); “Some Comments on Language Planing”, in language Planing: Current Issues and Research, eds, J. Rubin and R. Skuy, Georgetown University Press, Washington DC.
- Finnis, john, (1980), natural law and natural rights, oxford, Oxford University Press
- Maxiener, James R. (2007), “legal certainty: a European alternative to American legal indeterminacy?”, Tulane journal of international and comprarative law, vol. 15, no. 2: Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=1150522
- Mellinkoff, David, (2004), The Language of Law, NewYork, Brown and Company
- Perry, John R. (2005), “Lexical Areas and Semantic Fields of Arabic” in ÉvaÁgnesCsató, Eva Agnes Csato, Bo Isaksson, Carina Jahani,” Linguistic convergence and areal diffusion: case studies from Iranian, Semitic and Turkic”, Routledge.
- Raz, Joseph, (2012), The rule of law and this virtue, Clarendon Press, Oxford,
- Sustein Cass. R, (1995), “problems with rules”, California law review, vol. 83, no. 4.: available at: https://www.jstor.org/stable/3480896?seq=1
)