معنی شفقت در روانشناسی چیست؟

معنی شفقت در روانشناسی چیست؟ زندگی در دنیای امروز، مجموعه‌ای از اتفاقات خوشایند و ناخوشایند را شامل می‌شود. متأسفانه نمی‌توانیم انتخاب کنیم که تنها اتفاقات خوشایند برایمان رقم بخورند. ما صرفاً می‌توانیم تلاش کنیم تا در سختی‌ها آسیب کمتری ببینیم و به خود و دیگران کمک کنیم. یکی از راه‌ها‌ی کمک به خود و دیگران که اخیراً توجه زیادی را به خود جلب کرده، شفقت ورزی است. شفقت به این معناست که با نگاهی مسئولانه‌تر به زندگی خود و دیگران نگاه کنیم. تحقیقات نشان می‌دهند رفتار همراه با شفقت تأثیر بسیاری در سلامتی فرد داشته و میزان بیماری‌های روحی نظیر افسردگی و اضطراب را کاهش می‌دهد. در این مطلب به تعریف شفقت و راهکارهایی برای ایجاد آن خواهیم پرداخت پس همراه ما باشید.

معنی شفقت چیست؟

روانشناسان معتقدند، شفقت به معنای توجه به رنج و تلاش برای کاهش آن است. این رنج ممکن است در درون خود فرد و یا در سایر اعضای جامعه وجود داشته باشد. افراد دارای شفقت به‌جای قضاوت کردن‌های ارزشی، صرفاً به رنج توجه می‌کنند و برای برطرف کردن آن قدم برمی‌دارند. می‌توان چنین تصور کرد که در شفقت، نگاه انتقادگر و قضاوت وجود ندارد. افراد دارای شفقت دارای سه ویژگی هستند که شامل موارد زیر است.

1. آن‌ها احساس می‌کنند رنج و ناراحتی موجود، کاملاً جدی و نیازمند توجه است.

2. به‌جای قضاوت در مورد اینکه اتفاقات پیش‌آمده، تقصیر خود فرد و بازتاب رفتارهای اوست، شرایط را به‌صورت مشکلی که پیش‌آمده در نظر می‌گیرند.

3. آن‌ها قادرند، به‌خوبی خودشان را جای دیگران گذاشته و احساسات آن‌ها را درک کنند.

تفاوت شفقت با همدلی

گاهی ممکن است شفقت با کلماتی نظیر همدلی، کمک کردن و یا عبارات دیگر یکسان فرض شود. ویژگی‌هایی که برای شفقت برشمردیم، به‌خوبی حدومرز این ویژگی را مشخص می‌کند. همدلی به این معناست که شما با دقت به صحبت‌های طرف مقابل گوش‌داده و به او نشان دهید که درد او را می‌فهمید. در همدلی شما قدمی برای تغییر شرایط فرد برنخواهید داشت. از طرفی ممکن است مشکل پیش‌آمده را چندان جدی ندانید و یا احساس کنید که شرایط پیش‌آمده تقصیر خود فرد است. بااین‌حال همدلی کردن به این معناست که شما به وی نشان دهید متوجه سختی و رنج وی هستید. این در حالی است که شفقت به‌طورکلی از قضاوت راجع به مسبب وضع موجود خالی بوده و صرفاً به رنج افراد توجه دارد. برای آشنایی بیشتر در زمینه همدلی کلیک کنید.

معنی شفقت | شفقت نسبت به خود

یکی از مهم‌ترین عواملی که در سلامت روان هر فرد تأثیر دارد، خود دوستداری است. میزان علاقه و نگاه مثبتی که شما به خود دارید، نقش بسیار مهمی در سلامت روانی شما خواهد داشت. یکی از عواملی که احساس مثبت نسبت به خود را از بین می‌برد، خود سرزنشگری است. دلایل بسیاری برای سرزنش خود می‌توان پیدا کرد. افرادی که احساس می‌کنند می‌بایست همه کارها را به‌درستی و کامل انجام دهند و یا آن‌هایی که احساس می‌کنند مسئولیت تمام مسائل برعهده آن‌ها است، با نگاهی بسیار نقادانه، خودشان را قضاوت می‌کنند. همچنین فقدان توانایی بخشیدن خود به دلیل اشتباهاتی که در طول زندگی انجام شده، یکی دیگر از عواملی است که به عزت‌نفس فرد صدمه می‌زند.

شفقت نسبت به خود، به این معناست که خود را با تمام ویژگی‌های مثبت و منفی دوست داشته و بامحبت نسبت به خودتان برخورد کنید. توجه به رنجی که در طول زندگی کشیده‌اید و آسیب‌هایی که به شما واردشده، از اهداف اصلی شفقت ورزی نسبت به خود است. بر اساس دیدگاه شفقت نسبت به خود، علاقه و احساس مسئولیت نسبت به دیگران زمانی پیش می‌آید که شما در درجه اول نسبت به خودتان شفقت داشته باشید. برای آگاهی بیشتر در زمینه سلامت روان کلیک کنید.

معنی شفقت | راهکارهایی برای بالا بردن شفقت نسبت به خود

برای بالا بردن میزان شفقت نسبت به خود، می‌بایست چند باور ذهنی را اصلاح کنید. اگر ایجاد این تغییرات برای شما سخت است، از یک مشاور در این زمینه کمک بگیرید.

1. کمال‌گرایی

برخی از ما معیارهای بسیار سخت‌گیرانه‌ای برای خودمان وضع می‌کنیم. ما صرفاً زمانی ارزشمند هستیم که همه کارها را به‌درستی انجام دهیم. تنها زمانی می‌توانیم از خودمان راضی باشیم که بهترین فرد در یک موضوع خاص باشیم. هیچ تنبلی و اتلاف وقتی در زندگی ما قابل‌پذیرش نیست. نتیجه اعتقاد به چنین مسائلی این است که شما هرگز از زندگی‌تان راضی نیستید و همواره در حال تلاش برای تغییر وضع موجود خواهید بود. شما تلاشتان را بی‌ارزش دانسته و صرفاً به نتایج توجه دارید. شفقت نسبت به خود یعنی بپذیریم تمامی تلاش‌های ما، صرف‌نظر از نتیجه، قابل‌تحسین هستند. هنگامی‌که خودتان را با دیگران مقایسه می‌کنید، توجه داشته باشید که آن‌ها در یک زمینه از شما بهتر عمل کرده‌اند. این مسئله نمی‌تواند به این معنا باشد که آن‌ها به‌طورکلی نسبت به شما بهتر هستند.

2. بخشیدن خود

همه ما، هنگامی‌که به زندگی‌مان نگاه می‌کنیم، خطاهایی را خواهیم یافت. در این میان، برخی افراد خودشان را به خاطر خطاهای اتفاق افتاده، نمی‌بخشند. آن‌ها بخش بزرگی از زندگی را قربانی اشتباه پیش‌آمده در یکی از ابعاد زندگی می‌کنند. در هر موقعیتی، عوامل بسیاری تأثیرگذار هستند. برای مثال در به هم خوردن یک رابطه عاطفی، هر دو طرف رابطه، خانواده‌ها، فشارهای کاری، وضعیت مالی و عوامل بسیار دیگری نقش دارند.

به خاطر داشته باشید که تمامی این عوامل تحت کنترل شما نیستند. شما صرفاً به‌اندازه سهم خودتان در این شرایط مسئول هستید. علاوه بر اینکه می‌بایست به سهم خودتان در شرایط پیش‌آمده آگاه باشید می‌بایست یاد بگیرید خودتان را برای اشتباهاتتان ببخشید. اشتباه کردن در زندگی همه ما، امری غیرقابل‌اجتناب است. سرزنش بیش‌ازحد خودتان، هرگز نمی‌تواند چیزی را اصلاح کند. برای اطلاع بیشتر در زمینه راهکارهای بخشیدن خود کلیک کنید.

3. قدردانی کردن از خود

دوست داشتن خود، گاهی نیز به این معناست که به خودتان پاداش دهید و یا بابت برخی مسائل از خودتان قدردانی کنید. تهیه یک چک‌لیست از مجموعه فعالیت‌هایی که برای شما لذت‌بخش است و برنامه‌ریزی برای انجام آن‌ها و یا خرید وسایلی که دوست دارید از تمریناتی هستند که در این زمینه به شما توصیه می‌شوند. روانشناسان توصیه می‌کنند، زمانی را صرف تحسین خودتان بکنید، از خودتان به دلیل، روزهای سختی که گذرانده‌اید، آسیب‌هایی که دیده‌اید و بی‌مهری‌هایی که با شما شده، دلجویی کنید.

معنی شفقت | شفقت نسبت به دیگران

ما علاوه بر قضاوت کردن خود و انتقاد از رفتارهایمان، نسبت به دیگران نیز از همین شیوه استفاده می‌کنیم. بسیاری از مشکلات در روابط میان فردی به این خاطر ایجاد می‌شود که ما، به رفتار دیگران، بدون در نظر گرفتن دلایل آن توجه می‌کنیم. مهم‌ترین نکته‌ای که دیدگاه شفقت، نسبت به روابط بین فردی دارد، توجه به رنجی است که در پشت هر یک از رفتارهای اطرافیان ما وجود دارد. شفقت نسبت به دیگران، به این معناست که رنج پنهان در رفتار دیگران را ببینید و نسبت به آن واکنش نشان دهید. برای مثال اگر همسرتان، پس از بازگشت از سرکار، توجه چندانی به شما ندارد، به‌جای دلخوری و ناراحت شدن از این رفتار، به خستگی و مشغله‌های ذهنی او توجه کنید؛ چه‌کاری برای تغییر این شرایط از دست شما برمی‌آید؟

رنج و ناراحتی اطرافیان، گاهی همانند مثال بالا، به‌وضوح قابل‌تشخیص است؛ اما در برخی از موارد نیز، این رنج چندان قابل‌شناسایی نیست. بااین‌حال آنچه مسلم است این است که رفتارهای نامناسب، غالبا به دلیل یک ناراحتی و رنج درونی از جانب اطرافیان ما، بروز پیدا می‌کنند و شفقت در روابط بین فردی، به این معناست که به‌جای دلخور شدن و واکنش نشان دادن نسبت به دیگران، به این امر توجه داشته باشید که آن‌ها رنجی را به دنبال می‌کشند و نیازمند همراهی شما هستند.

معنی شفقت | تمرین‌هایی برای بالا بردن شفقت

به‌طورکلی، تمرینات بالا بردن شفقت، در 3 گروه قرار می‌گیرند.

1. قدردانی از خود

همان‌طور که گفته شد، این تمرینات در جهت توجه به خود و پاداش دادن به خودتان است

2. توجه آگاهی

دیدگاه توجه آگاهی، به حضور در لحظه، بدون هیچ‌گونه قضاوتی تأکید دارد. برای مثال اگر در یک مهمانی حضور دارید، در درجه اول سعی کنید تا به‌جای تمرکز بر برنامه‌های فردا و یا اتفاقات روز گذشته با تمام حواستان در مهمانی حضورداشته باشید. در درجه دوم به‌جای تمرکز بر قضاوت، نظیر (رفتار میزبان بد بود، اگر من جای او بودم...)، (هوا گرم است، اصلاً حال خوبی در این شرایط ندارم) و افکاری ازاین‌دست، صرفاً از مهمانی لذت ببرید.

3. تمرینات تصویرسازی ذهنی بر اساس شفقت

هدف این تمرینات، همانند تمرینات آرام‌سازی و ریلکسیشن، ایجاد یک احساس آرامش، در شرایط فشار روانی است. یک نمونه از این تمرینات به این صورت است.

یک محیط آرام را انتخاب کنید. در این محیط بنشینید و به شرایط بدنتان توجه کنید. خودتان را در شرایطی قرار بدهید که در آرامش کامل باشید و هیچ فشاری وجود نداشته باشد. به ریتم تنفس خود توجه کنید. نفس عمیق بکشید و سعی کنید با تنفس آرام و عمیق بدنتان را در حالت آرامش قرار دهید.

اکنون یک خاطره از زمانی را در ذهنتان ایجاد کنید که یک نفر نسبت به شما رفتاری با شفقت داشته است. به خاطر داشته باشید که اگرچه این خاطره مربوط به ایامی است که احتمالاً شما در شرایط سختی قرار داشته‌اید اما در این تمرین شما باید بر روی رفتار فردی که نسبت به شما شفقت داشته تمرکز کنید. با دقت، جزئیات چهره و رفتار آن فرد را در ذهنتان تجسم کنید.

اگر چنین خاطره‌ای را پیدا نمی‌کنید، سعی کنید آن را تخیل کنید. برای چند دقیقه در این شرایط قرار بگیرید، سپس به‌آرامی اجازه بدهید تا این تصویر از ذهن شما محوشده و به حالت عادی برگردید. به احساسات خود، پیش از انجام تمرین و پس ‌از آن توجه کنید.

معنی شفقت | شفقت درمانی برای چه افرادی مناسب است؟

دیدگاه شفقت و درمان ساخته‌شده از آن، بیش از همه به کمک افرادی می‌آید که در روابط بین فردی خود دچار مشکل هستند. همچنین افرادی که عزت‌نفس پایینی داشته و با انتقاد و وسواس بیش‌ازحدی به رفتارهای خود نگاه می‌کنند، از این تکنیک‌ها بیش از دیگران استفاده خواهند کرد.

سؤالات متداول

_ چرا شفقت مهم است؟

تحقیقات نشان داده، بالا بردن شفقت در خود، رابطه مستقیمی با کاهش بیماری‌های روحی نظیر اضطراب و افسردگی داشته و باعث می‌شود فرد احساس بهتری داشته باشد. برای آگاهی بیشتر در زمینه درمان افسردگی و درمان اضطراب کلیک کنید.